निजामती सेवाप्रतिको भ्रम

निलकण्ठ ढकाल ।

लगभग १२/१३ बर्ष पछि स्नातक पढ्दाका मिल्ने एकजना साथिसँग फोन लगाएँ। आशा थियो दुखसुखका बात हुनेछ्न तथापि त्यो हुन सकेन। उ सोद्छ, घडेरी कता किनिस? मेरो घरसगै घर बनाउनु पर्छ ल। सगै बस्नु पर्छ यार। ए अनि मेडम कता हुनुहुन्छ?

म भन्छु चालीस हजार तलब त काठमाडौमा खाने बस्ने मात्रै हो यार। म जिस्कदै भन्छु अनि मेडम त माइतीघरमा छिन, हुर्कदै छिन यार। मेरो शब्द नसुने झै गरि उ एकोहोरो बोल्दै जान्छ “तँ त काठमाडौमा घर किन्ने होला के हामी बस्ने तिर बस्द्छ्स त …, सरकारी गाडीमा घुइकिने मान्छे…, तलब त के नै हो र तलाइ…, आधा समय पनि काम गर्दैनौ तिमिहरू…, जता घुमे पनि पुग्यो…, सरकारी धनमा नै घुम्ने मान्छे…, खरदार सुब्बाले मोटरसाइकल चड्छ्न तँ त अधिकृत…, क्वाटर होला नभए घर भाडा सरकारले दिन्छ…मलाई किन ढाट्छ्स यार दिनु पर्दैन क्यारे हामीलाई” म अवाक भएँ। जोड्न पुग्छु मेरो खर्च । भन्न मन लाग्छ म त एक्लै बस्दछु खर्च पुगेको छ। तर भन्न सक्दिन। याद आउछ परिवारसँगै काठमाडौमा डेरा गरि बस्ने मेरा सहकर्मीहरुको खर्चको हिसाब। बोली फुट्छ कसरी पुर्‍याउछ्न होला ।

मलाइ फोन राख्न मन लागेको थियोे। तर सक्दिन। साथी जे भन्दै जान्छ म मन नलागी नलागी सुन्दै जान्छु। भन्ने प्रयास गर्छु हजुरले सोचे जस्तो छैन सर “हाम्रो जागीर प्रकृति अनुसार यातायातको साधन आबस्यक नभएकोले दिदैन सर …” उ नपत्याए झै थप्छ। मलाई दिनु पर्दैन क्यारे। भो भो तेरो सरकारी गाडीमा म चड्दिन क्या।

घोत्लिन्छु। मलाई रिंगटा लाग्छ। सम्झन्छु, जागीरे जीवनको यो साडे ३ बर्षमा TO भर्न १/२ पटक पाएको त्यो पनि उच्च अदालत पाटनको प्रशासनमा रहेर काम गरेकोले । मेरासँगैका साथीहरूले त्यो भर्न नै जानेकै छैनन् । फेरि सम्झन्छु सेवा अबधिमा यातायातको सुबिधा ६० लि पेट्रोल प्रशासनमा हुनाले। मन मन याद आउँछ मेरा सबै साथीहरूले त्यै पनि पाएका छैनन। भन्न खोज्छु तेसो होइन सर बुझाउने प्रयास गर्छु। उ मलाई बोल्न दिदैन। उ भन्छ सरकारी कर्मचारी हुनुभएछ। साथी हुनुहोस न यार । अहिले साझ हो साथी बन्नुस न मसँग त। के कर्मचारी बनेको? हिजो तँ तँ भन्ने गरेको गरेको होइन र बिर्सेजस्तो छ?

उ थप्छ “पैसा बिना तपाईहरू त कामै गर्नुहुन्न। एक मिनेट पनि बढी काम गर्नुहुन्न। तपाईंको कुनै काम नभए पनि कागज मिलाएर overtime को खाने होला”। म सम्झन्छु रातको ११:३० बजे अफिसबाट निस्कदा गेटमा सुरक्षाको लागि खटिएका कर्मचारीको आवाज “सर यतै हुनुहुन्थ्यो, रजिस्ट्रार सर त अघि ८ बजेतिर जानुभएको हो। सालिकराम दाइले सबैजना गइसक्नुभयो भन्नुभएको थियो”। याद्को भुमरी रुम्लिन्छ प्रशासनको सोफा भुइतिर हेर्दै गरेका महेस, बाहिर धमिलो बत्तीमा हावाले फरफराइर्हेको नेपालको झन्डा। महेस रातको ९ बजे भन्छ्न, “भो जाँउ सर भोलि गरौला। म भन्छु काम धेरै छ, भोलि यसमा भुलेर हुन्न। आज सकेसम्म म गर्छु सर तपाई जानुहोस। निन्द्रा लागे म यो सोफामा सुत्छु।” म देख्छु “महेस अँध्यारो हुँदै साडे ९ बजे निस्केको” । एकै छिनमा महेसले चलाएर गएको स्कुटरको आवाज गेट बाहिर पुग्छ। बिस्तारै हराउछ। म कम्प्युटरको माउस र कि बोर्डमा, खुलेको हुन्छ CMS र एक्सल सिट। फोनको आवाजले भन्छ सरकारी हाकिम त हो नि। आफ्नो साथी नै बिर्सेछ यार।

रातको १२ बजे थकित म निस्केर गएको याद आउछ। मेरो कानमा गुन्जिन्छ गेटमा डिउटिमा बसेको प्रहरीको आबाज “हाम्रो जस्तै दुख छ है सर हजुरहरूलाइ पनि”। याद आउँछ त्यो क्षण उफ! डेरामा गए, ढोका कसरी खोल्नु, के खानु। गेट बाहिर निस्कदै “गएँ ल सर” म प्रहरीलाई भन्छु। मोटरसाइकल होटल तिर गुड्न सुरु गर्छ। भोलिपल्ट बिहानको ६ बजेको हुन्छ। रातिको प्रहरी हुदैन गेटमा । गेटको प्रहरी अर्कै हुन्छ। म नमस्कार गर्छु उसलाई । उसले मलाई गेट खोलिदिदै भन्छ छिटै आउनुभयो त सर?

फेरि भिड लागेर आउछ्न यी यादहरू: अफिसबाट रातको १० बजेको हाराहारीमा निस्केका दिनहरू, थाकेकोले १० बजे बेलुका डेरामा पुगी भोकै सुतेका दिनहरू, बिहान ६ बजे नै अफिस भित्रिएका दिनहरु । मनमा लागेको थियोे यस्ता दिनमा त केबल खानाको ब्यबस्था अफिसले गरिओस र डेरासम्म पुग्ने व्यवस्था अफिसले गरिदिओस । तर तेस्तो कैल्यै भएन”। मलाई अहिले पनि ताजा याद छ जम्मा २ पटक साझको ८/९ बजे तिर अफिसको यातायातका साधन प्रयोग गरी डेरा गएको। ती दिनमा म कति खुशी भएको थिएँ मलाई याद छ। तर म भन्छु तेस्तो होइन सर जनताको लागि काम गर्ने हो हामीलाइ पैसा त तलब आइहाल्छ नी। कहिले ढिलो कैले छिटो भै हाल्छ। कहिले अफिसको काम घरमा नी गरिन्छ। उ नपत्याए झै गर्छ र हास्दै भन्छ हजुर त अदालती भाषा बोल्ने हुनुभएछ।

फेरि थपिन्छ्न यादहरू छिमेकी कोठामा बस्ने अशोक भाइका शव्द “आज त घाम छ्दै आउनु भएछ दाइ…,” रात्रिमा ११ बजेतिर ढोका खोल्दै “बिबाह भएका साथीहरू पनि ऎलेसम्म बस्दछ्न दाइ?” मलाई लाग्छ मेरो अबस्था देखेर अशोक लोकसेवा तयारी नै छोड्न्ने त होईन । सम्झन्छु रक्षाराम चमार, सुशान्त थपलियालगायतका साथीहरू जसले न्याय सेवाको जागिरबाट ३ बर्ष नपुग्दै राजीनामा दिएका थिए। फेरि सम्झन पुग्छु पाराश्वर कडेल सरलाइ। तेतिबेला फोनको अर्को छेउको आवाज आउछ कालो कोटेसँग बोलेर सकिँदैन। हामीले बुझ्ने भाषामा बोल्नु न यार।

मैले बुझाउने प्रयास गर्छु। उ बुझ्दैन। कि नबुझे झै गर्छ। म जान्दिन । फेरि भन्छ “तैले पनि राम्रै सिकेछ्स यार बोल्न”। उ मलाई सोद्छ “तिमिहरूको त खाजा अफिसको नै हो नि है?” मलाइ साथिको आवाज कर्कस लाग्छ। उ बोलेको सुन्दिन। यातना भोगिरहेको अनुभव हुन्छ। मन भित्रबाट कोक्याएर आउँछ। उकुसमुकुस हुन्छ। टेबलमा रहेको स्टिलको कप तान्छु । पीधमा अलिकति पानी देक्छु। आँखा चिम्लेर घुटुक्क पारिदिन्छु। अनि सम्झन्छु आजको जागीर-शिक्षणसँग तुलना हुन्छ, आजका हाकिम- हाकिमका शब्दहरू मनले केलाउछ, आफ्नै साथीहरू … एक्लो महसुस हुन्छ। निरीह महसुस हुन्छ। कम्जोर भएको अनुभव गर्छु। अनि चोर औंलाले मोबाईलमा देखिएको रातो बटन थिचिदिन्छु । मोबाइल टुँ टुँ गर्छ। म खुशीको मुस्कान छोडिदिन्छु र चर्को स्वरमा भन्न मन लाग्छ “ल जा” । उताबाट आएको आबाज सुनिन छाड्छ। मोबाइलको स्क्रिन अँध्यारो हुन्छ। राहत मिल्छ। पिजडाबाट फुत्केर आकाशमा टाढासम्म उडेको चरो झै स्वतन्त्र भएको महसुस हुन्छ। म उड्न सक्दिन तर आँखा बन्द गरेर मुस्कुराउछु।

एकचोटी घोत्लिन्छु। हाम्रो कमजोरी सम्झन्छु। यो भ्रम कस्ले चिर्ने? कसरी होला? हामीले हाम्रो कामको प्रकृति, अबस्था र गर्ने कामको बारेमा आम सेवाग्राहीलाई बुझाउन नसकेको हो। नागरिकलाई बुझाउन नसकेको हो। त्यसैले हाम्रो बारेमा नकारात्मक धारणा बनेको हो। यो साचो रुपमा बुझाउन सक्यौ भने हाम्रो संस्था र सेवाको बारेमा जनबिस्वास अबस्य बढ्ने छ।

मन भित्रबाट आउँछ, अब म मेरो सेवाक्षेत्र बाहेक अन्यत्र काम गर्ने मेरो साथिलाइ फोन गर्ने छैन। माफ पाँउ साथी अब म तिम्रो नजिक नबस्ने मात्र होइन तिमीलाई फोनसमेत लगाउने छैन। मलाई माफ गर साथी । माफ गर साथी तिमिले नै फोन लगायौ भने म फोन काटिदिने छु। अनि तिमिले सुन्ने छौ मेरो कथा त्यो तिम्रो फोनको मधुर स्वरबाट “…व्यस्त छ” र निर्देशन पाउने छौ “केही समय पछि पुन डायल गर्नुहोला” ।

अन्य समाचार

 सबै

देवचुलीमा गैंडाको आक्रमणबाट १ जनाको मृत्यु।

पोखरामा बैशाख २ गतेदेखि अनलाईन पत्रकारिता तालिम सञ्चालन हुने ।

गण्डकी बहु–प्राविधिक शिक्षालय संचालन समितिमा रिक्त सदस्य मनोनित ।